Verscheide Practicii hebben voor u gesteld, dat de ziltige Zee damp oorzaak is van ziekten, aanteckenende, dat ons Land, aan de Noord Zee gelegen, daarom met de scorbutus bezogt word, deze ziekte treft alle landstreeken en volkeren, alle Scheepsvolken, waar ze ook navigeren; hoe koomen de Negers, als ze aan Curaçao ontscheept worden, aan de scorbutus in debita forma? egter ligtelyk te geneezen alleen met frisse limoentjes: om dat het is een nieuw aangekoomen scurbutus, waar toe hunne lighaamen aan angola hiet voor [page 249] geschikt waaren, daar waaren ze in geduurige beweeging, nu in 't ruim van de slaafhaalder opgeslooten, is deze scorbutus niet van de ledigheid en stinkende damp in 't Scheepsruim, daar ze als bandrekels in opgeslooten waaren, niet de Zee dampen, maar de Lugt in 't schip, beschimmelde kaas en te zout vleesch of spek baard de schimmel ziekte. Dit getuigt Possidonius.

Inzonderhed word by gebrek of by kwad water de scorbutus gebooren: het water is een vloeibaare stoffe, en, als het goed is, dun en klaar, is verkoelende van aart, heet een vrugtbaarmaa kende kragt, vermengende de ingenomen spysze, left den dorst, dient tot losmaaking, vermorwing, weeking en oploszinge van de voedzelen; dit heilzaam Element is onvermydelyk noodzaakelyk in gebruik, edog bedorven zynde, is 't mede oorzaak van ziekte, 't geen Boerhaave in 't Jaar 1727 heeft ge experimeert; het vecht-stroom water, daar wy doorgaans mede afgescheept worden, is haastig aan 't bejerf, verrotting en wormen onderworden, te meer, als onze Scheepen navigeren in de zona torrida, daar 't Zee water rondom het Schip warm, en derhalven het in 't Scheepsruim en watergat Extraordinair broeijend warm is, zodaanig, dat de Bottelier, wanneer hy een water varken openslaande en met zyn brandende lamp te naby 't spons gat kommende, een vlam ontsteekt, voort koomende uit de damp, die uit het geopende spons gat immediaat voortkoomt; dit water nu, wordende in de lugt gebragt in water pot of vat, om voor dorst drank te dienen, krield wel haast vol gewormte, die eenige schielyk vergrooten, zo dat die het niet door een doek of zyn tanden kan zygten, in dit stinkende watter of de wor-…


Abraham Titsingh: Geneeskunst der Heelmeesters, tot dienst der Zeevaart,
Amsterdam, 1752 [Arch 13J1c]

From an original in the library of Maritiem Museum 'Prins Hendrik', Rotterdam.

Transcribed by Lars Bruzelius


Sjöhistoriska Samfundet | The Maritime History Virtual Archives | Naval Medicine | Search.

Copyright © 1996 Lars Bruzelius.